رسائل (موسوی گلپایگانی)«رسائل»، عنوان کتابی مشتمل بر پنج رساله از فقیه بزرگ سید جمال الدین موسوی گلپایگانی (۱۲۹۵- ۱۳۷۷ ق)، به زبان عربی است. ۱ - معرفی اجمالیاین اثر بیشتر به دو رساله «الاجتهاد و التقلید» (تالیف ۱۳۴۹ ق) و « اجتماع الامر و النهی » (تالیف ۱۳۳۷ ق) شناخته می‌شود، اما رساله «فی البقاء علی تقلید المیت» که جزء مسائل اجتهاد و تقلید است در ضمن رساله مستقلی در سال ۱۳۵۶ ق، تالیف شده و دو رساله دیگر نیز در این کتاب دیده می‌شود. اهمیت این اثر بدین جهت است که نویسنده آن، از شاگردان برجسته میرزا حسین غروی نایینی (۱۲۷۷- ۱۳۵۵ ق)، بوده و حدود سی سال از محضر ایشان بهره مند شده است. ۲ - ساختار کتابرسالههای پنج گانه کتاب با سبکی روان، اما به شیوه تبویب قدیم نگارش شده است و لذا ممکن است برای یافتن موضوعی خاص در یک رساله وقت زیادی صرف شود. ۳ - گزارش محتوا۳.۱ - فی الاجتهاد و التقلیدمبحث اول: نویسنده، در ابتدای این رساله، متذکر شده است که اجتهاد ، نتیجه علم اصول و فایده آن است، پس شایسته است که آن را از مسائل اصولی به حساب نیاوریم، اما تقلید، اینکه آن را جزء مسائل فقهی بدانیم، اولی از این است که آن را از مسائل اصولی بخوانیم. [۱]
رسائل ، جمال الدین موسوی گلپایگانی ، ص۱.
تعریف مجتهد ، اینکه جریان اصول عملیه در شبهات حکمیه وظیفه مجتهد است، اما جریان آن در شبهات موضوعیه خارج از وظیفه مجتهد، علوم مورد نیاز مجتهد، اجتهاد متجزی و مطلق و وظایف و اختیارات آنها، جایز بودن قضاوت مجتهد متجزی ، حجت فتوای غیر اعلم ، شرط عدالت در اجتهاد از جمله مطالب مبحث اول این رساله است. مبحث دوم: بحث تقلید در دو مقام طرح شده است: ۱. حقیقت تقلید: مشتمل بر معنای لغوی و اصطلاحی تقلید و شبهات تقلید و... ؛ ۲. وجوب تقلید: مشتمل بر وجوب عقلی تقلید، شرایط عدول از مجتهد ، استصحاب جواز بقا بر تقلید میت و دو تنبیه. ۳.۲ - فی البقاء علی تقلید المیتنویسنده، اگر چه این مسئله را در آخر رساله قبل مطرح کرده بود، اما تفصیل مطلب را شش سال بعد در ضمن این رساله بیان نموده است. وی، ابتدا به طرح موضع نزاع پرداخته و با تذکر این نکته که قول به جواز تقلید ابتدایی از مجتهد، از اقوال شاذ است، محل اختلاف را جواز بقاء بر تقلید میت دانسته و به تبیین این موضوع می‌پردازد. وی، ادله طرفین دعوا را مطرح می‌کند و مورد نقد قرار می‌دهد. [۲]
رسائل ، جمال الدین موسوی گلپایگانی ، ص۳۷ به بعد.
۳.۳ - فی قاعدة الترتباین رساله، با قاعده ترتب آغاز شده است. منظور از ترتب آن است که یکی از دو امری که به لحاظ زمانی و موضوعی متحد هستند، مشروط به عصیان دیگری و مترتب بر تقدیر مخالفت با آن باشد. نویسنده، اثبات وقوع ترتب را مبتنی بر مقدماتی دانسته که ابتدا پنج مقدمه را بیان می‌کند. اشکالی که در این جا مطرح می‌شود این است که اگر چه ترتب عقلا ممکن است، مانند جمع بین اتیان حج و صرف مال در مورد دین ، اما مسئله این است که اگر مکلف مالش را در مورد دینی که بر عهده اوست صرف کند، از استطاعت خارج می‌شود و با خروج او از استطاعت، دیگر اگر حج را اتیان هم نماید مجزی نیست. چهار تنبیه پیرامون موضوع ترتب، تعدد جهت و عدم آن و اعتبار مندوحه عناوین دیگری است که به آنها پرداخته شده است. در ادامه، مطالبی از قبیل بیان متعلق امر و نهی ، نسبت‌های متصور بین دو عنوان کلی، اقسام اجتماع دو عنوان که بینشان عموم و خصوص من وجه باشد و... مطرح شده و در پایان، دو تنبیه: یکی، در مورد جایگاه کفایت تعدد جهت در رفع تضاد و دیگری، در باره ثمره قول به جواز یا امتناع اجتماع امر و نهی ، ذکر شده است. [۳]
رسائل ، جمال الدین موسوی گلپایگانی ، ص۳۰ به بعد.
۳.۴ - فی الغیبةاین رساله استدلالی، تقریرات بحث غیبت در ماه رمضان سال ۱۳۴۷ ق، است که به قلم سید محمد هاشمی تالیف شده است. این رساله، در دو مقام بیان شده است: ۱. حرمت غیبت که به ادله اربعه بر آن استدلال شده است؛ ۲. بیان حقیقت غیبت و ماهیت آن و شرایط غیبت که در ضمن نه مسئله بیان شده است. [۴]
رسائل ، جمال الدین موسوی گلپایگانی ، ص۸۰ به بعد.
۳.۵ - مسائل متفرقةاین رساله که مشتمل بر بیست مسئله مهم استدلالی فقهی است. در سال ۱۳۶۵ ق، تالیف شده است. ۴ - وضعیت کتاباین اثر، اولین بار در سال ۱۳۷۰ ق، در نجف چاپ شده است. کتاب، فاقد فهرست و پاورقی است. ۵ - پانویس
۶ - منبعنرم افزار جامع اصول الفقه،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. رده‌های این صفحه : کتاب شناسی | کتب اصولی شیعه
|